Μία από τις ανάγκες που προκύπτουν στους κυνηγούς, ιδιαίτερα σε εκείνους που κυνηγούν στα πυκνά (μπεκάτσα, πέρδικα, λαγό κ.λπ.), είναι η ανοικτή κατανομή των σκαγιών στις κοντινές αποστάσεις. Όπως για όλες τις ανάγκες που προκύπτουν, έτσι και γι’ αυτή, οι κατασκευαστές φυσιγγίων και κυνηγετικών λειόκαννων όπλων φρόντισαν ώστε να δώσουν κάποιες λύσεις.
Οι προτάσεις που προήλθαν είτε από τους κατασκευαστές όπλων είτε από τους κατασκευαστές φυσιγγίων, λίγο – πολύ είναι γνωστές στους περισσότερους ενδιαφερόμενους. Στον χώρο των φυσιγγίων δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό τα φυσίγγια διασποράς, που επινοήθηκαν ως λύση για τα όπλα με στενές συσφίγξεις.
Μία άλλη καινοτομία ήταν τα σκάγια με σχήμα κύβου ή φακής. Ερχόμενα σε επαφή με την ατμόσφαιρα παρουσίαζαν μεγάλες επιφάνειες τριβής με αποτέλεσμα να «σκορπούν», δίνοντας πολύ ανοικτές κατανομές σε μικρές αποστάσεις, αλλά παράλληλα και ανεξέλεγκτες. Τέλος, η άλλη λύση είναι τα φυσίγγια με μάλλινη τάπα, με την προϋπόθεση ότι ο συνδυασμός φυσιγγίου – στενώματος είναι τέτοιος που να επιτρέπει στα σκάγια να «δώσουν» μια ανοικτή κατανομή. Αυτές ήταν και είναι οι επικρατέστερες λύσεις – προτάσεις που δόθηκαν στους καταναλωτές – κυνηγούς από την πλευρά των κατασκευαστών φυσιγγίων.
Οι οπλοκατασκευαστές από τη δική τους μεριά, για να δώσουν λύσεις στο θέμα αυτό, κατέθεσαν τις δικές τους προτάσεις. Έτσι είχαμε όπλα που διέθεταν στην μία ή και στις δύο κάννες διαφορετικούς τύπους στενωμάτων και την απλή μορφή καννών, που δεν φέρουν κανένα βαθμό σύσφιγξης (κύλινδρος).
Από τις προτάσεις αυτές, εκείνες που επικράτησαν περισσότερο και στα όπλα αλλά και στα φυσίγγια, ήταν όσες συγκέντρωναν τα περισσότερα πλεονεκτήματα, αποφεύγοντας τις ακρότητες τόσο προς τα πάνω όσο και προς τα κάτω. Έχει αποδειχθεί, σε γενικές γραμμές, ότι στο κυνήγι οι επικρατέστερες επιλογές, που αποτελούν και την πλειοψηφία, βρίσκονται σχεδόν πάντοτε στην μέση των όποιων προτάσεων υπάρχουν.
Δεν είναι τυχαία η επικράτηση του διαμετρήματος 12. Είναι ένα διαμέτρημα που βρίσκεται σχεδόν στην μέση των υπολοίπων διαμετρημάτων. Το ίδιο συνέβη και με το μήκος των καννών. Οι κάννες με μήκος 66-71 εκ. είναι εκείνες που επικράτησαν στην πλειοψηφία των προτιμήσεων. Από ότι φαίνεται, η λογική του «μέσου όρου» είναι η επικρατέστερη σε ότι αφορά το κυνήγι.
Επιστρέφοντας στο θέμα, που είναι η κοντινή τουφεκιά, θα εξετάσουμε όλες τις παραμέτρους, αναφέροντας τα προτερήματα και τα ελαττώματα που προκύπτουν από τις λύσεις που επινοήθηκαν.
Στο συγκεκριμένο θέμα, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η λύση δεν μπορεί να έρθει μεμονωμένα από την μια ή από την άλλη πλευρά (όπλο – φυσίγγι). Αντίθετα, το καλό αποτέλεσμα, το ζητούμενο, προκύπτει από τον σωστό συνδυασμό του όπλου (κάννη – στένωμα) και του φυσιγγίου.
Όταν αναφερόμαστε στην κοντινή ντουφεκιά, εννοούμε την απόσταση των 10-15 μέτρων. Συνήθως η ανάγκη για μια τέτοια βολή προκύπτει σε όλα τα θηράματα είτε αυτά κυνηγιούνται στο καρτέρι είτε στο περπατητό κυνήγι, με σκύλο ή όχι.
Tι ζητάει ο κυνηγός να του προσφέρουν το όπλο και το φυσίγγι του στην «κοντινή τουφεκιά»;
Κατά πρώτο θέλει μια ανοικτή κατανομή σκαγιών, δηλαδή ζητάει από το όπλο και τα φυσίγγια του στην απόσταση των 15 μέτρων να του δώσουν ένα «άνοιγμα» κατανομής που να είναι ίδιο με αυτό που θα του έδιναν ένα φυσίγγι και ένα όπλο στην απόσταση των 35 μέτρων, με την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιούσε ένα όπλο ή μια κάννη με πλήρη σύσφιγξη (full) και ένα φυσίγγιο με πλαστικό κυάθιο. Το δεύτερο ζητούμενο, που αποτελεί επέκταση του πρώτου απ’ αυτά που θέλει ο κυνηγός, είναι το όπλο και το φυσίγγιό του να του διορθώνουν κατά το δυνατόν κάποιο σκοπευτικό σφάλμα.
Σε όπλα που διαθέτουν σταθερές συσφίγξεις full, ¾ , η μοναδική λύση που υπάρχει είναι τα φυσίγγια διασποράς. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε επινοήθηκαν. Ο διασπορέας, όποιας μορφής και να είναι (ελικοειδής, σταυρός κ.λπ.), έχει μελετηθεί έτσι ώστε να χωρίζει το σύνολο των σκαγιών σε τμήματα που το κάθε ένα κινείται μεμονωμένα, αλλά ταυτόχρονα και με τα υπόλοιπα, δημιουργώντας έτσι μια γρηγορότερη αποκέντρωση στα σκάγια.
Ο συνδυασμός κάννης με υψηλό βαθμό σύσφιγξης και φυσιγγίου με διασπορέα θεωρείται ως η καλύτερη λύση για τις κοντινές τουφεκιές. Αρκεί ο ενδιαφερόμενος να κάνει τις ανάλογες δοκιμές με το όπλο του και τα διαθέσιμα φυσίγγια διασποράς, έως ότου βρει το φυσίγγιο που αποδίδει καλύτερα στο όπλο του και του δίνει στην απόσταση των 15 μέτρων μια ικανοποιητική διασπορά, αλλά παράλληλα και μια καλή κατανομή, χωρίς κενά.
Στη δεύτερη περίπτωση, για τους κατόχους όπλων με εναλλακτικά στενώματα, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά γιατί οι επιλογές είναι αρκετές. Κατά πρώτο υπάρχουν τα διαθέσιμα εναλλακτικά στενώματα που συνοδεύουν το όπλο. Η πρώτη επιλογή σε στενώματα λογικά θα πρέπει να είναι ο κύλινδρος, που μπορεί να συνδυαστεί με φυσίγγιο με μάλλινη τάπα ή πλαστική μεσόταπα ή με φυσίγγιο που είναι γεμισμένο με ψιλά σκάγια ή με σκάγια τύπου φακής ή κύβου.
Ο πρώτος συνδυασμός, κύλινδρος – μάλλινη τάπα, έχει αποδειχτεί ότι είναι ο επικρατέστερος και αυτό γιατί η μάλλινη τάπα λειτουργεί ως έμφραξη για να απομονώνει τα αέρια από τα σκάγια, χωρίς να «παρεμβαίνει» στον χώρο των σκαγιών, τα οποία κινούνται ελεύθερα μέσα στην κάννη και διαμορφώνουν τη δέσμη τους ανάλογα με το τσοκ που χρησιμοποιεί ο κυνηγός. Όσο μικρότερη διάμετρο έχουν τα σκάγια, τόσο πιο ανοικτή τουφεκιά δίνουν στα 15 μέτρα. Αυτό οφείλεται στην αριθμητική υπεροχή, αλλά και στον τρόπο που κατασκευάζονται τα ψιλά σκάγια. Το πρόβλημα των φυσιγγίων με μάλλινη τάπα ενδέχεται να προκύψει σε κατόχους όπλων που η εσωτερική διάμετρος του κυρίως τμήματος της κάννης υπερβαίνει το 18,5 και αυτό γιατί οι «σύγχρονες» μάλλινες τάπες (που μόνο μάλλινες δεν είναι) έχουν μελετηθεί και προτείνονται για όπλα με «στενούς» αυλούς 18,2 – 18,3. Ωστόσο, κάποιοι από τους κατασκευαστές των φυσιγγίων με μάλλινη τάπα έχουν φροντίσει ώστε πίσω από την μάλλινη τάπα να υπάρχει ένας μικρός εμφρακτήρας, ο οποίος παρέχει πλήρη έμφραξη ακόμη και σε κάννες με εσωτερική διάμετρο αυλού 18,8.
Ο άλλος συνδυασμός είναι σύσφιγξη κυλίνδρου με μεσόταπα. Επειδή ο όρος «μεσόταπα» είναι νέος, όπως νέα είναι και η ύπαρξη της μεσόταπας, να πούμε ότι η ύπαρξη της ουσιαστικά προσφέρει ως βλητικό αποτέλεσμα κάτι ανάλογο με την μάλλινη τάπα. Όσοι γέμιζαν και εξακολουθούν να γεμίζουν φυσίγγια, γνωρίζουν πώς να φτιάχνουν τέτοιες τάπες. Η όλη διαδικασία είναι πολύ απλή. Κατά τη γόμωση των φυσιγγίων αφαιρούν τα πλαστικά πτερύγια από τα κυάθια, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν τάπες χωρίς πτερύγια. Τώρα τα κυάθια αυτά κυκλοφορούν έτοιμα στο εμπόριο και κάποια φυσίγγια γεμίζονται με τέτοιου είδους κυάθια.
Ο τρίτος συνδυασμός είναι κάννη κύλινδρος με φυσίγγια που έχουν σκάγια τύπου φακής ή κύβου.
Παρότι τα φυσίγγια αυτού του τύπου δεν χρησιμοποιούνται ευρέως, επειδή η διασπορά των σκαγιών γίνεται ανεξέλεγκτα με αποτέλεσμα να διατρέχουν κίνδυνο όσοι βρίσκονται κοντά (σκυλιά, κυνηγοί), κάλλιστα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους κυνηγούς που οι τουφεκιές τους «βγαίνουν» ψηλά (πρωινό καρτέρι τσίχλας, τρυγόνι, φάσα), χωρίς να υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού και το αποτέλεσμα που θα έδιναν θα ήταν αρκετά ικανοποιητικό
Τον επόμενο συνδυασμό, αν και προϋποθέτει συγκεκριμένη μέθοδο γόμωσης, θα τον αναφέρουμε απλά και μόνο. Ο συνδυασμός είναι στένωμα κύλινδρος με φυσίγγιο με ψιλά σκάγια, με την προϋπόθεση ότι το φυσίγγιο θα βγάζει λίγο περισσότερες πιέσεις από ότι θα έπρεπε, τέτοιες ώστε να αλλοιώνεται η σφαιρικότητα των σκαγιών μέσα στην κάννη και ως αποτέλεσμα να «δίνουν» ανοικτότερες κατανομές σε κοντινή απόσταση. Επειδή, όμως, το πόσες πρέπει να είναι οι περισσότερες πιέσεις δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να καθοριστεί επακριβώς, είναι ανώφελο, ακόμη και επικίνδυνο, να πειραματιστεί κάποιος πάνω σε μια τέτοια εκδοχή από τη στιγμή που έχει και άλλες λύσεις, όπως αυτές που προαναφέραμε και όσες θα ακολουθήσουν.
Αυτοί οι συνδυασμοί μπορούν να γίνουν με την σαφή προϋπόθεση της ύπαρξης εργοστασιακών δεδομένων που έχουν να κάνουν με τα όπλα και τα φυσίγγια.
Πέραν όμως αυτών, υπάρχουν και άλλες προτάσεις που έχουν να κάνουν με εξειδικευμένα προϊόντα, που και αυτά προκύπτουν από εργοστασιακή παραγωγή αλλά προσφέρονται μεμονωμένα. Υπάρχουν στην αγορά διάφοροι τύποι εναλλακτικών συσφίγξεων, που προσφέρονται για να δώσουν λύση στις κοντινές τουφεκιές.
Τα στενώματα αυτά φέρουν στο εσωτερικό ελικοειδείς ραβδώσεις, με αποτέλεσμα να αναγκάζουν τα σκάγια κατά την έξοδό τους από την κάννη να περιστρέφονται στο βήμα των ραβδώσεων. Η επιλογή ενός τέτοιου στενώματος θα μπορούσε να γίνει από τον κάτοχο του όπλου με δύο κάννες (πλαγιόκαννο, αλληλεπίθετο) επειδή, σε διαφορετική περίπτωση, οι κάτοχοι όπλων με μια κάννη όταν χρησιμοποιήσουν μια τέτοιου τύπου σύσφιγξη στην ουσία καταργούν την δεύτερη τουφεκιά, που ενδεχομένως να χρειάζεται να έχει μια πιο «κλειστή» κατανομή ώστε να αποδώσει τα μέγιστα σε μεγαλύτερη απόσταση.
Ας περάσουμε όμως και στις τελευταίες εξελίξεις που εφαρμόζονται στις κάννες των λειόκαννων κυνηγετικών όπλων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μέθοδος που εφαρμόζεται στο άκρο των καννών, με το άνοιγμα οπών (porting), λειτουργεί αρνητικά προς την κοντινή τουφεκιά. Για παράδειγμα, αν σε ένα όπλο με σταθερή ή εναλλασσόμενη σύσφιγξη – κύλινδρο, που με ένα συγκεκριμένο φυσίγγιο «δίνει» στα 15 μέτρα κύκλο διασποράς 80 εκ., εφαρμόσουμε μια τέτοια τεχνοτροπία (porting), τότε με τα ίδια δεδομένα ο κύκλος διασποράς θα περιοριστεί κατά 5 έως 7 εκατοστά. Αυτό οφείλεται στο ότι περιορίζεται το φαινόμενο της έκρηξης στομίου που στα περισσότερα όπλα, ιδιαίτερα στα κοντόκαννα, «βάζει» λίγο το χεράκι του για την «ανοικτή τουφεκιά».
Σε αυτή την αναφορά αφήσαμε τελευταία τα όπλα με σταθερές συσφίγξεις, είτε αυτά έχουν δύο κάννες είτε μία.
Να αναφέρουμε ότι υπάρχουν ορισμένα όπλα που διαθέτουν ειδικούς τύπους συσφίγξεων, όπως tula ή bell.
Στην περίπτωση αυτή έχουμε όπλα με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που για να αποδώσουν θα πρέπει να συνδυαστούν με το κατάλληλο φυσίγγιο και οι επιλογές που μπορεί να έχει ο κάτοχος τους είναι μεν περιορισμένες, ωστόσο αποδεικνύονται πολύ αποτελεσματικές.
Για παράδειγμα, μια κάννη με τύπο στενώματος TULA θα συνδυαζόταν άριστα με φυσίγγιο με μάλλινη τάπα. Ούτως ή άλλως η εφαρμογή της συγκεκριμένης σύσφιγξης μελετήθηκε και κατασκευάστηκε για να αποδίδει τα μέγιστα με μάλλινες τάπες. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις αντίστροφες συσφίγξεις τύπου BELL που, όπως ερμηνεύεται και από την ονομασία τους, έχουν το σχήμα της καμπάνας, με την ιδιαιτερότητα ότι το ανοικτότερο τμήμα βρίσκεται στην άκρη του στομίου της κάννης. Τέτοιου τύπου στενώματα έχουν εφαρμοστεί σε διάφορα όπλα, άλλοτε προσεγγίζοντας ακραίες επιλογές και άλλες φορές δίνοντας ελαφρώς ανοικτότερη διάμετρο στο άκρο της κάννης από ότι σ’ αυτό της εσωτερικής διαμέτρου του κοίλου της κάννης. Τα περισσότερα όπλα με σταθερές συσφίγξεις κατασκευάζονται με συσφίγξεις που αποκλίνουν από το κοίλο της κάννης, με διάμετρο που δεν ξεπερνά το 1 χιλιοστό (FULL) και μπορεί να έχει την ίδια διάμετρο με το κοίλο της κάννης (κύλινδρος). Για τις κάννες αυτές και τη συμπεριφορά τους, ισχύει ότι και στις προηγούμενες αναφορές μέσα από το άρθρο αυτό.
Συνοπτικά, για την κοντινή τουφεκιά μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής: Για τα όπλα με «στενές» συσφίγξεις, FULL, ¾ – ½, η πιο αποδοτική λύση είναι η χρησιμοποίηση φυσιγγίων με διασπορέα. Να ξεκαθαρίσουμε και κάτι που έχει να κάνει με τα φυσίγγια διασποράς. Αρκετοί κυνηγοί που επιδίδονται στο κυνήγι του λαγού, παραπονιούνται ότι όταν ζητούν να αγοράσουν φυσίγγια διασποράς σε νούμερα σκαγιών 3, 4, 5 δεν τα βρίσκουν στην αγορά. Η λογική στην κατασκευή των φυσιγγίων διασποράς είναι να δίνουν λύσεις στις κοντινές αποστάσεις, εκεί δηλαδή που ο λαγός μπορεί να θηρευτεί και με σκάγια Νο 6,, Νο 7, ακόμη και Νο 8. Και κάτι άλλο. Το φυσίγγια διασποράς προορίζονται για όπλα με «υψηλές» συσφίγξεις. Ο συνδυασμός «ανοικτού» στενώματος και φυσιγγίου διασποράς δεν δίνει το καλύτερο αποτέλεσμα.
Για τα όπλα με ανοικτά στενώματα, είτε σταθερά είτε εναλλασσόμενα (1/4, βελτιωμένο κύλινδρο, κύλινδρο), από τα φυσίγγια με μάλλινες τάπες ή μεσόταπες, από τη στιγμή που ο κυνηγός θα κάνει τις ανάλογες δοκιμές θα μπορέσει να βρει εκείνο που του παρέχει ικανοποιητική διασπορά, αλλά παράλληλα και καλή κατανομή.
Αν παρόλα αυτά το αποτέλεσμα δεν μας ικανοποιεί και οι ανάγκες που προκύπτουν δεν εξυπηρετούνται από τα προαναφερόμενα, τότε θα πρέπει να εξετάσετε το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης εξειδικευμένου στενώματος ή ειδικά διαμορφωμένης εσωτερικά κάννης. Για να σας δώσουμε κάποιες σταθερές, θα λέγαμε ότι αν στα 15 μέτρα η τουφεκιά μπορεί να δώσει μια κατανομή τέτοια που να καλύπτουν τα σκάγια διάμετρο κύκλου 65-70 εκατοστών, δίνοντας παράλληλα και μια καλή κατανομή, χωρίς κενά, τότε μπορούμε να πούμε ότι αυτή είναι μια καλή τουφεκιά που μπορεί να διορθώσει κάποια σκοπευτικά λάθη και παράλληλα να μειώσει δραστικά την περίπτωση διαφυγής του θηράματος. Αν παρόλα αυτά ζητάτε κάτι ακόμη καλύτερο, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε λύσεις που υπάρχουν στην αγορά, είτε έτοιμες είτε με την παρέμβαση οπλουργού.
Όπως και να έχει το ζήτημα, για την οποιαδήποτε επιλογή σας θα πρέπει να αξιολογήσετε με προσοχή όλα τα ενδεχόμενα και να δείτε τι κερδίζετε ποσοστιαία και πόσο θα σας στοιχίσει σε χρήμα η όποια επιλογή κάνετε.
Το μυστικό της επιτυχημένης κοντινής τουφεκιάς, όπως και της μεσαίας αλλά και της μακρινής, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό βρίσκεται πίσω από το όπλο και έχει να κάνει με τον χειριστή. Γι’ αυτό πριν προβείτε στην οποιαδήποτε επιλογή, φροντίστε πάνω απ’ όλα να γνωρίζετε τι ακριβώς ζητάτε ώστε να είστε μετέπειτα σίγουροι και βέβαιοι για την όποια επιλογή σας.
